Chol Chnam Thmay (hoặc Chaul Chnam Thmay) là lễ hội mừng
năm mới theo
lịch cổ truyền của dân tộc Khmer. Chôl nghĩa là Vào và
Chnăm Thmay là Năm Mới. Lễ Chôl Chnăm Thmay cũng là những ngày Tết của Campuchia, Lào, Thái
Lan, Myanma, Sri
Lanka.
Ngoài tôn giáo chính là Phật
giáo,
người Khmer còn tin rằng mỗi năm có một vị thần trên trời (Têvôđa) được sai xuống để chăm lo
cho cuộc sống và con người trong năm đó, hết năm lại về trời để vị thần khác
xuống hạ giới. Những ngày này trở thành, lễ hội truyền thống của cả cộng đồng.
Tổ chức nhiều trò vui như đốt đèn trời, đốt ông lói, đánh quay lửa... Các cụ
già kể cổ tích, thần thoại, chuyện cũ cho con cháu nghe.
Thường tổ chức khoảng đầu tháng Chét của lịch Phật giáo Khmer (khoảng giữa
tháng 4 dương lịch). Kéo dài trong 3 ngày, năm
nhuận kéo
dài 4 ngày, tên gọi mỗi ngày tết khác nhau.
· Ngày đầu
tiên có tên: Maha Songkran (Chôl sangkran thmây)
· Ngày thứ hai
có tên: Wanabat (Wonbơf)
· Ngày thứ ba
có tên: Tngai Laeung Saka (Lơng săk)
· Nếu năm nhuận
cũng có tên là: wonbơf
Trong các ngày này mọi người đi thăm hỏi lẫn nhau, chúc nhau tài
lộc, sức khoẻ, phát đạt và cùng nhau tham gia các trò vui. Thời gian có khi kéo
dài hơn tuần mới trở lại cuộc sống thường nhật.
Chuẩn bị
Gia đình nào cũng tập trung ăn mặc đẹp, các trẻ em được may sắm
những bộ quần áo mới. Mọi nhà đều sửa sang, quét dọn, trang trí lại, chuẩn bị
đồ ăn thức uống đầy đủ cho những ngày tết. Trước đây người ta giã gạo, chà gạo
sẵn, làm bánh. Ngày nay họ chuẩn bị gạo đầy đủ, cùng các đồ ăn như bánh trái,
hoa quả, cá, thịt, rau... tất cả đều sẵn sàng. Mọi công việc thường ngày đều
dừng lại, mọi người nghỉ ngơi, trâu bò thả tự do. Người người hào hứng chăm lo
cho ngày tết. Sửa sang nhà cửa, chuồng trâu chuồng bò đều phải đầy rơm đầy rạ.
Đêm giao thừa
Nhà nào cũng làm cỗ, thắp hương, đốt đèn, cúng tiễn đưa vị Têvôđa cũ, đón rước Têvôđa mới. Trên
bàn thờ có bày sẵn năm nhánh hoa, 5 cây đèn cầy, 5 cây nhang, 5 hạt cốm và
nhiều loại cây quả. Cả gia đình ngồi xếp chân trước bàn thờ tổ tiên, khấn vái,
mong và tin rằng sẽ được thần ban phước lành.
Ngày Chôl sangkran
thmây
Ngày thứ nhất làm lễ rước đại lịch. Mọi người tắm gội, mặc quần áo
đẹp, đội cỗ lên chùa. Vào giờ tốt đã được chọn, bất kể sáng hay chiều (thường
là vào 7 giờ sáng hoặc 5 giờ chiều).
Mọi người mang theo lễ vật: nhang đèn, hoa quả đến chùa làm lễ rước
Đại lịch, Môha Sang-Kran. Môha Sang-Kran đặt trong
khay sơn son thếp vàng đưa lên kiệu khiêng đi vòng quanh chính điện 3 vòng
trang trọng, vừa là lễ chào mừng năm mới vừa chờ điềm báo năm mới tốt hay xấu,
tùy vào cuộc rước có hoàn thiện hay không, rồi mới vào chính điện làm lễ. Sau
đó, tất cả vào lễ Phật, tụng kinh chúc mừng năm mới.
Ngày Wonbơf
Ngày thứ hai làm lễ dâng cơm và đắp núi cát. Mỗi gia đình làm cơm
dâng cho các vị sư; sãi ở chùa vào buổi sớm và trưa. Trước khi ăn, các nhà
sư tụng
kinh làm lễ tạ ơn những người làm ra vật thực, những người mang vật thực đến
cho nhà chùa. Buổi chiều, tổ chức lễ đắp núi cát để tìm phúc duyên. Mọi người
đắp cát thành nhiều ngọn núi nhỏ theo tám hướng và một núi ở trung tâm, tượng
trưng cho vũ trụ. Tục này có dẫn chứng theo tích lâu đời biểu lộ ước vọng cầu
mưa, cầu phúc của con người.
Ngày Lơng săk
Ngày thứ ba làm lễ tắm tượng Phật, tắm sư. Vào buổi sáng dâng cơm
sáng cho các sư, họ tiếp tục nghe thuyết pháp. Chiều, đốt đèn nhang, dâng lễ
vật, đưa nước có ướp hương thơm đến tắm tượng Phật. Biết ơn thương nhớ Đức Phật đồng thời gột rửa mọi
điều không may của năm cũ, bước sang năm mới, mọi sự như ý.
Sau đó tắm cho các vị sư sãi cao niên. Sau lễ tại chùa, mọi người
rước các nhà sư tới nghĩa trang, để thực hiện lễ cầu siêu cho linh hồn những
người quá cố. Sau đó ai về nhà nấy, làm lễ tắm tượng Phật tại nhà mình, dâng cỗ
chúc phúc ông bà cha mẹ, xin tha thứ những thiếu sót, lỗi lầm năm cũ.
Theo Bách
khoa toàn thư mở Wikipedia